Jak przejęliśmy kontrolę nad hormonami – o antykoncepcji hormonalnej.

Antykoncepcja hormonalna od początku jej istnienia, czyli od czasów historycznego już preparatu znanego jako Enovid, budzi wiele emocji i kontrowersji, ma zwolenników i zatwardziałych przeciwników. O ile zrozumiałe są merytoryczne argumenty za i przeciw środkom hormonalnym, o tyle trudno dyskutować z mitami, często utartymi i nieprawdziwymi opiniami, zwłaszcza osób z założenia i światopoglądowo im przeciwnych.

Celem niniejszego wpisu jest przedstawienie czytelniczkom tematu antykoncepcji hormonalnej w sposób zrozumiały, zgodny z wiedzą medyczną, ale bez nacisku na jej stosowanie lub nie. Jeśli jesteś zatem, szanowna Pacjentko, zainteresowana preparatami hormonalnymi, masz obiekcje lub obawy, albo jesteś wieloletnią użytkowniczką i chcesz pogłębić wiedzę w tej kwestii, zachęcam do lektury.

Co obejmuje pojęcie antykoncepcji hormonalnej?

Jak sama nazwa wskazuje są to metody zapobiegania ciąży oparte na preparatach zawierających hormony, najczęściej syntetyczne, podawane w różnych formach (tabletki, plastry, ringi, wkładki, iniekcje domięśniowe) i różniące się składem chemicznym, a w związku z tym i profilem działania.

Podział preparatów hormonalnych

Generalnie antykoncepcję hormonalną dzieli się na jedno- i dwuskładnikową. Podział ten jest istotny, gdyż w pewnych sytuacjach zdrowotnych przeciwwskazane lub co najmniej niewskazane jest stosowanie estrogenów (zwiększone ryzyko zakrzepowo-zatorowe, trombofilie, otyłość, palenie, nadciśnienie tętnicze, karmienie), a te, obok gestagenów (substancji podobnych do pregesteronu), są podstawową składową preparatów dwuskładnikowych. W antykoncepcji jednoskładnikowej nie ma estrogenu, a jedyną składową hormonalną jest gestagen.

Preparaty dwuskładnikowe (zawierają estrogen: etinyloestradiol/walerian estradiolu+gestagen)
złożone doustne (tabletki):

Jednofazowe
Dwufazowe
Trójfazowe i czterofazowe
Plastry
Ringi dopochwowe

Więcej o preparatach dwuskładnikowych piszemy tutaj.

Preparaty jednoskładnikowe (oparte wyłącznie na gestagenach)

Mini pill
Implanty podskórne
Iniekcje domięśniowe
Wkładka domaciczna zawierająca gestagen
Antykoncepcja doraźna (po stosunku, postkoitalna)
lewonorgestrel
octan uliprystalu

Kiedy wdrożyć antykoncepcję po porodzie?

Istnieje na ten temat wiele sprzecznych informacji w internecie. Powołam się tu na zalecenia Królewskiego Towarzystwa Położników i Ginekologów z 2015 roku. Zgodnie z nimi u kobiet karmiących wyłącznie piersią lub częściowo- minitabletkę gestagenną, implant podskórny, zastrzyk domięśniowy Depo-Provera można włączyć od razu po porodzie. U kobiet niekarmiących antykoncepcję dwuskładnikową można włączyć najwcześniej 3 tyg. po porodzie, a w przypadku czynników ryzyka zakrzepowo-zatorowego 6 tyg. po porodzie. Wkładkę miedzianą lub z lewonorgestrelem można założyć bezpośrednio po porodzie, do 48 h po lub po 4 tyg. (ze względu na ryzyko perforacji macicy).

Cukrzyca a antykoncepcja

Należy informować pacjentki, że cukrzyca per se nie stanowi przeciwwskazania do doustnej antykoncepcji hormonalnej. U pacjentek z cukrzycą trwającą ponad 20 lat lub powikłaniami neurowaskularnymi (nefropatia/retinopatia/neuropatia) zaleca się stosowanie wkładek wewnątrzmacicznych lub jednoskładnikowych preparatów gestagennych. Zaleca się stosowanie preparatów estrogenno-progestagenowych o zawartości etynyloestradiolu mniejszej niż 35 µg, które mają nieznaczny wpływ na gospodarkę węglowodanową i lipidową. Preferowana składowa progestagenna to lewonorgestrel lub noretisteron. Wkładka wewnątrzmaciczna z wstawką gestagenną (IUDG) jest metodą antykoncepcji szczególnie polecaną u otyłych kobiet po 35. roku życia, chorych na cukrzycę typu 2, a także w przypadku istnienia powikłań naczyniowych.