Zawód położnej zazwyczaj kojarzymy z salą porodową, oddziałem położniczym lub patologią ciąży.

Mało kto, poza osobami pracującymi w położnictwie wie, czym jest neonatologia, a tym bardziej, kim jest położna neonatologiczna.

Czym jest neonatologia?

Neonatologia, od łacińskiego słowa „neonatus”, które oznacza noworodka jest przestrzenią medycyny, która zajmuje się schorzeniami, wadami wrodzonymi, ale też prawidłowym rozwojem dzieci w okresie noworodkowym.

Położna neonatologiczna zajmuje się wszystkimi noworodkami – dziećmi donoszonymi, wcześniakami i dziećmi chorymi.

Dziecko donoszone, czyli urodzone o czasie, to dziecko urodzone pomiędzy 37-42 tyg. wieku płodowego. Natomiast wcześniaki to dzieci do 36+6 tyg. wieku płodowego.

Położna neonatologiczna na misji ratunkowej

Choć zgodnie z zaleceniami przy porodzie fizjologicznym obecność neonatologa lub położnej neonatologicznej nie jest konieczna, a podstawowa opieka nad rodzącą oraz noworodkiem sprawowana jest przez położną przyjmującą poród, to coraz więcej szpitali decyduje się na zapewnienie obecności zespołu neonatologicznego przy każdym porodzie.

Położnictwo jest nieprzewidywalną dziedziną medycyny, a przy porodzie, nawet tym, który z początku przebiega bez większego problemu, zawsze może wydarzyć się coś, czego nikt z nas by nie chciał, np. dziecko może urodzić się w ciężkim stanie. W takich sytuacjach zespół neonatologiczny jest potrzebny, by bezzwłocznie ratować noworodka, a także po to, by w tym czasie położna oraz ginekolog w bezpieczny sposób mogli zająć się matką.

Czym na co dzień zajmuje się położna neonatologiczna?

Na szczęście sytuacje, kiedy zespół neonatologiczny musi bezzwłocznie wkroczyć z pomocą, nie zdarzają się tak często. Na co dzień położna neonatologiczna zajmuje się noworodkiem tuż po porodzie – określa jego stan zdrowia, dokonuje podstawowych oględzin.

Do zadań położnej neonatologicznej – począwszy od tych najbardziej podstawowych czynności – należą: bezzwłoczne ocenienie stanu ogólnego dziecka oraz osuszenie go po porodzie, celem zapewnienia komfortu cieplnego, a także założenie opasek identyfikacyjnych, ważenie, mierzenie, podanie wit. K, wykonanie zabiegu Credego.

Na czym polegają zabiegi wykonywane przez położną neonatologiczną?

Wszelkie zabiegi pielęgnacyjne oraz standardowe procedury wykonywane są po przekazaniu rodzicom niezbędnych informacji o stanie noworodka oraz po uzyskaniu ich zgody.

Ocena noworodka w skali Apgar

Jednym z podstawowych badań, które wykonuje położna neonatologiczna, ale może wykonać je także położna prowadząca poród lub lekarz, jest ocena noworodka w skali Apgar. Noworodki urodzone w stanie ogólnym dobrym, tj. 8-10 punktów, oceniamy dwukrotnie: w 1 oraz w 5 minucie. Dzieci, którym przyznano mniej niż 8 punktów, oceniamy w 1, 3, 5 oraz 10 minucie. Tak więc na pierwszą ocenę dziecka mamy minutę, czyli pełne 60 sekund.

Matki bardzo często dostają na pierś jeszcze sinego noworodka, który przez 5-10 sekund po porodzie nie płacze. Często wtedy są wystraszone myśląc, że coś z ich dzieckiem jest nie w porządku. Ważne jest jednak, żeby w takiej sytuacji zachować spokój, ponieważ w tym czasie dziecko jest jeszcze „na pępowinie” i dostaje tlen od mamy, a spokojny oddech matki gwarantuje utlenowanie noworodka. Ta pierwsza minuta jest dla dziecka kluczowa. Jest to czas, gdy nowo narodzone dziecko ma chwilę, żeby „zorientować się” że jest na świecie.

Zasinienie dystalnych części kończyn u noworodka oddychającego samodzielnie, pozostającego w dobrym stanie ogólnym, w ciągu pierwszych 10 minut odbywa się w sposób fizjologiczny i nie wymaga podejmowania żadnych czynności medycznych.

Profilaktyka zakażeń przedniego odcinka oka

Kolejnym zadaniem położnej neonatologicznej jest profilaktyka zakażeń przedniego odcinka oka u noworodka.

Zabieg Credego, czyli zapobieganie rzeżączkowemu zapaleniu spojówek po urodzeniu, polega na – w zależności od szpitala – zakropleniu oczu noworodka 1% roztworem azotanu srebra lub zastosowaniu 0,5% maści erytromycynowej lub 1% maści tetracyklinowej.

Uzupełnienie stanów niedoborowych

Do obowiązków położnej neonatologicznej należy też uzupełnienie stanów niedoborowych u noworodka.

Podanie witaminy K

Witaminę K podaje się, aby zapobiec wystąpieniu choroby krwotocznej noworodków, czyli nabytej skazy osoczowej, spowodowanej niedoborem witamy K.

Zgodnie z wytycznymi u noworodków donoszonych, nie mających przeciwwskazań medycznych, powinna to być ilość 1 mg domięśniowo, bez dalszej suplementacji.

U noworodków urodzonych przedwcześnie dawkę ustala się w zależności od masy ciała.

Witaminę K można również podać doustnie. Wówczas stosuje się: 2 mg doustnie przy porodzie, ponownie w 4-6 dniu życia, następna dawka w 4-6 tyg. życia lub 1 mg raz w tygodniu przez kolejne 3 miesiące. Uważa się jednak, że podanie witaminy K domięśniowo jest najbardziej skuteczne oraz pewne ze względu na fakt, że noworodek może ulać, w związku z tym nie wiemy, czy witamina się wchłonęła, czy nie.

Szczepienia ochronne noworodków

Standardowo po urodzeniu oraz przy braku przeciwwskazań, w czasie pobytu w szpitalu położna neonatologiczna podaje noworodkom dwa szczepienia ochronne: przeciwko gruźlicy (BCG) oraz przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B).

Szczepienie BCG

To jednorazowe szczepienie śródskórne w lewe ramię noworodka. Jedna dawka chroni dziecko przed najcięższymi postaciami gruźlicy i znacznie zmniejsza ryzyko jakiegokolwiek zachorowania na te chorobę.

Ciekawostki i ważne informacje dla mamy:

  • bezpośrednio po szczepieniu pojawia się biały mały pęcherzyk, który znika po kilku minutach,
  • 2-3 dni po szczepieniu w miejscu podania może pojawić się niewielki guzek,
  • 2-3 tyg. po szczepieniu pojawia się stwardnienie, utrzymujące się kilka tygodni, a na jego szczycie tworzy się ropna krostka o średnicy 2-5 mm. To normalna zmiana, której nie zaklejamy plasterkami, nie smarujemy własnym mlekiem (bo takie reakcje mam również się zdarzają :)) nie idziemy do lekarza. Po prostu kąpiemy normalnie dziecko i ubieramy w ubranka.
  • W ciągu 2-3 miesięcy od szczepienia owrzodzenie samoistnie się goi, pozostaje blizna – jak u dorosłych na lewym ramieniu :).

Szczepienie WZW B

Wykonuje się domięśniowo lub podskórnie, zależnie od zaleceń producenta szczepionki. Szczepienie podaje się w udo i powtarza się wg następującego schematu:

  • u donoszonych noworodków: 0, 1, 6 mies.
  • u dzieci urodzonych poniżej 2000g: 0, 1, 2, 12 mies.

Po wykonaniu tych podstawowych czynności w obrębie sali porodowej, w przypadku dzieci zdrowych najczęściej kontakt położnej neonatologicznej z mamą i noworodkiem się kończy. Możemy spotkać się po raz kolejny w szpitalu przy pobraniu badań, na testach przesiewowych lub szczepieniach ochronnych.

Rola położnej neonatologicznej w przypadku wcześniaków i dzieci chorych

Gdy dziecko przyjmowane jest do kliniki neonatologii, mama na początku znajduje się w obrębie sąsiedniego oddziału położniczego. Może odwiedzać dziecko, sprawować nad nim opiekę – oczywiście w zależności od stanu zdrowia swojego oraz noworodka.

Zdarza się jednak, że rodzice mieszkają z dala od kliniki lub nie mogą być z dzieckiem na oddziale. Wtedy po wypisie mamy z oddziału to położne neonatologiczne, oprócz sprawowania opieki medycznej, przejmują znaczną część opieki porównywalnej do opieki rodziców: przytulają, śpiewają, czytają, tulą do snu – oczywiście, gdy pozwala na to zdrowie maleństwa. Najmniejsze dzieci, jakimi opiekowała się nasza misyjna położna neonatologiczna, ważyły ok. 500g, jednak zdarzają się rekordziści, którzy ważą jeszcze mniej.

Zdarzają się również sytuacje, że mali pacjenci leżą na oddziale nawet kilka miesięcy. Wówczas obserwujemy ich rozwój, uczestniczymy w procesie leczenia, czasem wielokrotnie „wyciągamy za uszy”, gdy już nie widać szans na ratunek, a dziecko jest na krawędzi pomiędzy życiem a śmiercią.

Położna neonatologiczna odgrywa także bardzo ważną rolę, wspierając rodziców wcześniaków i dzieci chorych. Rozmawia z rodzicami, wspiera ich w tym bardzo ciężkim czasie. Rodzice przekazując swoje dziecko pod opiekę położnej neonatologicznej, tak naprawdę pokazują, jak bardzo takiej osobie ufają.

Dlaczego położna neonatologiczna pracuje również w Misja Ona?

Dobre pytanie. Przecież w naszym centrum medycznym nie przyjmujemy porodów.

Jednak położna neonatologiczna pracuje również z kobietami przed porodem, kiedy wiadomo, że ich dziecko tuż po narodzinach będzie potrzebowało pomocy.

Źródła:

  1. Janusz Świetliński, Neonatologia tom 1 i 2,
  2. https://znana-polozna.pl/artykuly/oddzial-neonatologii-dla-noworodka.