Raz a dobrze – o jednoskładnikowej antykoncepcji hormonalnej

Jeden składnik

Jednoskładnikowa antykoncepcja hormonalna jest opcją dla pacjentek z przeciwwskazaniami do stosowania estrogenów, objawami nietolerancji estrogenów (napięcie piersi, wzdęcia, bóle głowy) i czynnikami ryzyka chorób zakrzepowo-zatorowych, z nadciśnieniem tętniczym, palących, a także metodą z wyboru w trakcie laktacji. Należą tu:

Minitabletka progestagenna (tzw. mini pill) (POP, progestin only pill)
Tabletka z drospirenonem (POP- progestin only pill)
Implanty podskórne
Iniekcje domięśniowe z octanem medroksyprogesteronu
Wkładka wewnątrzmaciczna uwalniająca lewonorgestrel

Minitabletka gestagenna

Klasyczna i znana od dawna minitabletka gestagenna zawiera 75μg dezogestrelu i podawana jest codziennie w schemacie ciągłym (bez przerw). Głównym mechanizmem działania minipill jest zmiana właściwości śluzu szyjkowego, ale również blokowanie owulacji, zmiany w strukturze błony śluzowej endometrium oraz zmniejszenie perystaltyki jajowodów. Nie wykazano niekorzystnego wpływu antykoncepcji gestagennej na produkcję, objętość i skład biochemiczny mleka kobiecego oraz rozwój psychofizyczny dzieci matek stosujących tę formę regulacji poczęć, stąd jest to metoda z wyboru podczas laktacji.

Główne wady minitabletki gestagennej to: konieczność restrykcyjnego regularnego przyjmowania, co warunkuje jej skuteczność, trądzik, łojotok (dezogestrel ma działanie androgenowe), torbiele czynnościowe jajników oraz plamienia śródcykliczne. Schemat krwawień z dróg rodnych podczas stosowania minitabletki gestagennej jest trudny do przewidzenia i może obejmować zupełny brak krwawień (na przykład podczas laktacji), plamienia śródcykliczne, aż do regularnych miesiączek.

Tabletka z drospirenonem

Stosunkową nową jednoskłądnikową tabletką antykoncepcyjną na rynku polskim jest tabletka zawierająca 4 mg drospirenonu. Mechanizm działania jest podobny do tabletki z dezogestrelem. Ogromnym plusem tabletki z drospirenonem jest jej działanie antyminerakortykoidowe, co powoduje zmniejszenie objawów związanym z zatrzymaniem wody. Przyjmowana jest w systemie 24+4.

Wskazaniami do stosowania tego preparatu są PMS, endometrioza, bolesne krwawienia miesiączkowe, antykoncepcja w dobie pandemii SARS-COV2. Najczęstsze działania niepożądane obejmują acykliczne krwawienia z dróg rodnych, bóle głowy, mastalgię. Minusem tabletki z drospirenonem są natomiast acykliczne plamienia z dróg rodnych, co powoduje, że nawet do 60% pacjentek rezygnuje z jej stosowania.

Iniekcje z octanu medroksyprogesteronu

Już od dawna na świecie znane są domięśniowe iniekcje zawierające octan medroksyprogesteronu podawany domięśniowo (w mięsień pośladkowy lub naramienny) w dawce 150 mg co 12 tyg. Jest to metoda z wyboru w padaczce (ale należy skrócić okres między iniekcjami do 8-10 tyg.) oraz niedokrwistości sierpowatokomórkowej. Substancja przenika do mleka w małym stężeniu, dlatego może być stosowany podczas laktacji. Nie wykazuje działania teratogennego.

Najczęstsze działania niepożądane obejmują:

wzrost leukocytów i płytek krwi
wzrost masy ciała (5 kg/18 m-cy), nasilenie zaburzeń węglowodanowych
zaburzenia psychiczne: depresja, spadek libido, splątanie, euforia
bóle głowy
nieregularne krwawienia, plamienia (również po odstawieniu),
zmniejszenie gęstości mineralnej kości (wskazana suplementacja wit. D i wapnia) oraz ocena gęstości kości przy długotrwałym stosowaniu
mlekotok, mastalgia
zatrzymanie płynów
późniejszy powrót płodności w porównaniu do DTA

Wadą tej metody jest brak szybkiego powrotu cykli owulacyjnych po jej odstawieniu (do 6-12 miesięcy).

Wkładki hormonalne

Wkładki hormonalne zawierają pojemnik z lewonorgestrelem, hormonem podobnym do progesteronu, który jest uwalniany stopniowo i działa miejscowo w jamie macicy, ale również w niewielkiej ilości dostaje się do krążenia ogólnoustrojowego. Powoduje gęstnienie śluzu szyjkowego i zmiany w błonie śluzowej macicy, utrudniające ruch i dojrzewanie plemników w drogach rodnych oraz tworzy niekorzystne mikrośrodowisko w macicy dla implantacji zapłodnionej komórki jajowej.
Na polskim rynku dostępne są obecnie cztery typy wkładek hormonalnych:

Mirena
Kyllena
Jaydess
Levosert

Różnią się wielkością, zawartością hormonu oraz czasem stosowania (3-6 lat). Mirena, oprócz działania antykoncepcyjnego, zarejestrowana jest również do leczenia obfitych miesiączek oraz ochrony endometrium w trakcie terapii estrogenowej. Najmniejsza z nich, Jaydess, uwalnia mniej lewonorgestrelu, a dzięki swojej wielkości może być stosowana u kobiet, które nie rodziły.
Domaciczne systemy uwalniające lewonorgestrel, poza działaniem antykoncepcyjnym, stosowane są też w celach leczniczych. Powodują zmniejszenie obfitości i bolesności miesiączek, supresję endometriozy, adenomiozy, zmniejszenie ryzyka rozrostów endometrium, polipów endometrialnych i raka endometrium.

Główne przeciwwskazania do założenia wkładki z lewonorgestrelem to :

ciąża lub jej podejrzenie,
wady w budowie macicy,
ostre zapalenie przydatków,
zapalenie błony śluzowej macicy po porodzie lub poronieniu,
podejrzenie nowotworu szyjki macicy lub nieprawidłowy wynik cytologii,
niewyjaśnione krwawienie z dróg rodnych,
zapalenie szyjki macicy lub nawracające infekcje pochwy,
ostra choroba wątroby,
stwierdzony lub podejrzewany rak piersi.

Najczęstsze działania niepożądane wkładek hormonalnych obejmują:

zmiany profilu krwawień,
zanik miesiączek,
krwawienia i plamienia międzymiesiączkowe,
zespół bólowy miednicy mniejszej,
torbiele jajników.

Inne rzadsze zdarzenia po założeniu wkładki to jej przemieszczenie, wypadnięcie, perforacja mięśnia macicy, czy ciąża.

Założenie wkładki antykoncepcyjnej wymaga wstępnej kwalifikacji i doboru odpowiedniej wkładki do wielkości macicy. Pacjentka powinna mieć aktualny i prawidłowy wynik cytologii. Wskazane jest też badanie palpacyjne i ewentualnie obrazowe piersi. Założenie wkładki może być kompletnie bezbolesne (zwłaszcza u wieloródek), często jednak bywa bolesne, zwłaszcza u kobiet, które nie rodziły (stosuje się wówczas znieczulenie miejscowe, leki przeciwbólowe, a czasem znieczulenie ogólne).

Wkładka hormonalna to doskonała metoda długotrwałej antykoncepcji. Jest to metoda z wyboru u kobiet, które zakończyły swoje plany prokreacyjne lub nigdy takowych nie miały, z racji aktywnego trybu życia lub zwykłego zapominalstwa nie spełniają rygoru regularnego przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych, albo mają przeciwskazania do stosowania estrogenów.

Implant antykoncepcyjny

Technologia wdziera się coraz odważniejszymi krokami w nasze życia. Inteligentne rozwiązania ułatwiają naukowcom poszukiwania idealnej metody antykoncepcji. Powstają więc nie tylko nowe preparaty, mnożą się również sposoby i formy ich podawania. Implant antykoncepcyjny jest bez wątpienia jedną z najbardziej innowacyjnych metod antykoncepcji. Ten giętki pręcik o długości 4 cm i szerokości 2 mm umieszczany jest pod skórą, po wewnętrznej stronie ramienia ręki niedominującej, na okres 3 lat. Implanon NXT uwalnia etonogestrel – związek, który zatrzymuje owulację oraz powoduje zmiany w strukturze śluzu szyjkowego i błony śluzowej trzonu macicy.

Implant cieszy się coraz większą popularnością wśród kobiet, ponieważ posiada on wiele zalet. Jest łatwy w aplikacji, wykazuje długotrwałe i odwracalne działanie, umożliwia stosowanie podczas karmienia piersią oraz zmniejsza dolegliwości u pacjentek z endometriozą. Najistotniejsze wady to występujące po założeniu nieregularne krwawienia miesiączkowe i plamienia śródcykliczne. Inne to: bóle głowy, tkliwość piersi, trądzik, wzrost masy ciała.

Najważniejsze przeciwwskazania do założenia implantu obejmują:

aktywną chorobę zakrzepowo-zatorową,
ciążę,
nowotwory hormonozależne,
ostre choroby wątroby,
niewyjaśnione krwawienie z dróg rodnych.

Jeśli komfort i wielofunkcyjność są Twoimi priorytetami, a do tego nie masz tyle czasu, by pamiętać o regularnym przyjmowaniu tabletek antykoncepcyjnych, a potrzebujesz długotrwałej antykoncepcji, być może implant jest rozwiązaniem właśnie dla Ciebie?