W jednym z poprzednich artykułów – Niepowodzenia antykoncepcji hormonalnej – czyli o niespodziance, której miało nie być, pisaliśmy o tym, co wpływa na zmniejszenie skuteczności antykoncepcji hormonalnej, a zatem zwiększa ryzyko ciąży. Jako jeden z kluczowych czynników wymieniliśmy wtedy tzw. błąd użytkowniczki.

W tym artykule skupimy się na problemie od nieco innej strony, a mianowicie, jak użytkowniczka może wykazać się zwiększoną czujnością i przezornością, by zminimalizować ryzyko ciąży.

Tabletki dwuskładnikowe

Regularne stosowanie doustnych dwu-, a zwłaszcza jednoskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych jest niezbędnym warunkiem zapobiegania niepożądanej ciąży. Istnieją różne sposoby utrzymania takiej regularności (układanie tabletek obok codziennie używanych przedmiotów, np. szczoteczka do zębów, korzystanie z aplikacji przypominających). Wszystkie są możliwe, byle były skuteczne.

Gdy jednak pamięć zawiedzie, warto stosować się do instrukcji leku. Każdy doustny hormonalny preparat antykoncepcyjny ma dość dokładnie opisane sposoby radzenia sobie w sytuacjach awaryjnych, jak pominięcie jednej lub kilku tabletek z blistra. Schematy postępowania są szczegółowo opisane w ulotce leku, wystarczy ich przestrzegać. Generalnie obowiązuje zasada, że im więcej tabletek jest pominiętych, im bliżej do tabletek placebo lub przerwy w ich stosowaniu, tym większe prawdopodobieństwo niepożądanej ciąży.

Stosowanie popularnych antybiotyków takich jak: amoksycylina (również z kwasem klawulanowym), azytromycyna, cefalosporyny, tetracykliny), również pozajelitowe, może zmniejszyć wchłanianie doustnej dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej, dlatego podczas ich stosowania, a także 7 dni po zakończeniu konieczne jest dodatkowe zabezpieczenie (np. prezerwatywa).

Niektóre leki przeciwpadaczkowe (fentyina, karbamazepina, fenobarbital), leki antyretrowirusowe (stosowane w zakażeniu HIV), antybiotyki (ryfampicyna) indukują enzymy wątrobowe, zwłaszcza izoenzym CYP3A4, co wiążę się z obniżeniem skuteczności działania antykoncepcji hormonalnej. Dodatkowe zabezpieczenie konieczne jest nie tylko podczas ich stosowania, ale również 28 dni po zakończeniu kuracji.

Skuteczność antykoncepcji hormonalnej może ulec zmniejszeniu także podczas stosowania wyciągu z dziurawca czy żeń-szenia. Konieczne jest zatem dodatkowe zabezpieczenie.

Ostre wymioty i biegunka 3-4 godziny po przyjęciu doustnych preparatów hormonalnych powodują zmniejszenie ich wchłaniania. Konieczne jest dodatkowe zabezpieczenie przez 7 dni lub postępowanie jak po pominięciu tabletki opisane w ulotce leku.

Jeśli stosujesz leki indukujące enzymy wątrobowe niehormonalną metodę antykoncepcyjną należy stosować w czasie podawania leku oraz przez 28 dni po zakończeniu terapii.

Tabletki jednoskładnikowe

Skuteczność antykoncepcyjna może zostać zmniejszona, jeżeli pomiędzy przyjęciem dwóch tabletek nastąpi przerwa dłuższa niż 36 godzin. Jeżeli opóźnienie w przyjmowaniu tabletek wynosi mniej niż 12 godzin należy jak najszybciej przyjąć zapomnianą tabletkę, a pozostałe jak zazwyczaj.

Jeżeli opóźnienie wynosi więcej niż 12 godzin, należy postąpić jak w sytuacji poprzedniej, czyli jak najszybciej przyjąć zapomnianą tabletkę, jednak równocześnie zastosować dodatkową metodę antykoncepcji przez następnych 7 dni.

Ring dopochwowy

Ring dopochwowy może przypadkowo wypaść z pochwy, np. jeśli został niewłaściwie założony, w czasie usuwania tamponu, podczas stosunku, w przypadku zaparcia lub wypadania macicy.

Dlatego należy regularnie sprawdzać, czy system znajduje się w pochwie. Jeśli system znajdował się poza pochwą przez czas krótszy niż 3 godziny, pacjentka nadal jest zabezpieczona przed zajściem w ciążę. Należy umyć system terapeutyczny dopochwowy w zimnej lub letniej (nie gorącej) wodzie i założyć go ponownie.

Implant antykoncepcyjny

Opisane w literaturze ciąże u użytkowniczek implantów antykoncepcyjnych wynikały najczęściej z błędnego założenia (właściwie niezałożenia implantu, implant został w aplikatorze), nieprzestrzegania czasu jego użytkowania, wydalenia implantu oraz jednoczesnego stosowania leków indukujących enzymy wątrobowe, przyspieszających metabolizm etonogestrelu uwalnianego z implantu (karbamazepina, fenytoina, fenobarbital, ryfampicyna).

Stosując implant antykoncepcyjny należy pamiętać o regularnym sprawdzaniu jego umiejscowienia, pilnować daty usunięcia (po 3 latach) oraz stosowania dodatkowej metody antykoncepcji przy stosowaniu leków indukujących enzymy wątrobowe.

Wkładki antykoncepcyjne

Podczas stosowania wkładki domacicznej ciąża zdarza się niezwykle rzadko, najczęściej w pierwszym roku stosowania. Przyczyną nieskuteczności wkładki hormonalnej, jak i miedzianej, może być jej przemieszczenie lub nieprawidłowe położenie. Dlatego tak ważne jest kontrolowanie położenia wkładki, zawsze po pierwszej miesiączce po założeniu, a następnie podczas regularnych wizyt u ginekologa.

Plastry antykoncepcyjne

Na rynku polskim dostępny jest obecnie tylko jeden preparat transdermalny dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej (Evra).

W celu zapewnienia odpowiedniej skuteczności działania tego systemu, konieczne jest ścisłe stosowanie się do zasad użytkowania zawartych w ulotce załączonej do leku, szczególnie w odniesieniu do naklejania plastra na czystą i suchą skórę. Należy unikać naklejania plastra na skórę bezpośrednio po pobycie w saunie, intensywnym wysiłku.

Plaster należy naklejać na skórę tułowia, uda, ramienia lub brzucha (nigdy na pierś) raz na tydzień, z przerwą w 4. tyg. stosowania. Warto mieć na uwadze, że średnio 4,7% plastrów ulega całkowitemu (2,9%) lub częściowemu (1,8%) odklejeniu. Skuteczność plastrów przezskórnych jest obniżona u kobiet o masie ciała równej i większej niż 90kg, dlatego w tych przypadkach zaleca się stosowanie innej niż plastry metody antykoncepcyjnej.

Prezerwatywy

Moment założenia

Jeśli chcesz, aby prezerwatywa skutecznie Cię chroniła przed chorobami intymnymi czy ciążą, partner lub partnerka powinien lub powinna założyć prezerwatywę PRZED rozpoczęciem penetracji. Powód jest prosty: plemniki mogą znajdować się już w preejakulacie, czyli wydzielinie, która może wydostawać się z penisa we wzwodzie przed wytryskiem. Zdjęcie prezerwatywy powinno nastąpić po zakończeniu kontaktu seksualnego, zgodnie z załączoną instrukcją.

Data ważności

Sprawdzaj datę ważności prezerwatywy (tak, mają one określony czas przydatności do użycia!)

Uszkodzenia mechaniczne

Sprawdź, czy na opakowaniu (lub na samej prezerwatywie) nie są widoczne żadne uszkodzenia mechaniczne lub drobne przetarcia oraz czy prezerwatywa nie wygląda na starą. Opakowanie można sprawdzić naciskając na nie – jeśli powietrze wydostaje się na zewnątrz, świadczy to o jego uszkodzeniu, wtedy należy użyć nowej prezerwatywy.

Tłuste lubrykanty

Środki zwilżające na bazie oleju mogą zniszczyć prezerwatywę w ciągu 15 minut, dlatego nie zaleca się ich stosowania razem z prezerwatywą. Dotyczy to lubrykantów (środków nawilżających) zawierających tłuszcze. Kremy, olejki do ciała, oleje spożywcze, itp. niszczą lateks! Jeśli więc chcesz połączyć prezerwatywę z substancją nawilżającą, wybierz tę na bazie wody – są dostępne w aptekach i drogeriach.

Przechowywanie

Unikaj przechowywania prezerwatyw w wysokiej temperaturze. Ryzyko zmiany właściwości prezerwatyw pojawia się na przykład podczas noszenia ich w tylnej kieszeni spodni, narażanie na duże wahania temperatury otoczenia, promienie słoneczne, a także na dużą wilgotność.

Otwieranie

Zwróć uwagę także na właściwy sposób otwarcia opakowania prezerwatyw – niewskazane jest używanie ostrych narzędzi. Prezerwatywę mogą uszkodzić nawet długie paznokcie!

Jednorazowe stosowanie

Choć wydaje się oczywiste, że prezerwatywa jest środkiem jednorazowego użytku, zdarza się, że pary wpadają na pomysł używania jej więcej niż jeden raz. To jest niedozwolone. Podobnie w razie pęknięcia lub spadnięcia prezerwatywy – jak najszybciej należy zastąpić ją nową.