Czym jest kardiotokografia?

Kardiotokografia ze wzrokową i cyfrową oceną zapisu jest obecnie najczęściej stosowaną i podstawową metodą nadzoru płodu zarówno podczas ciąży, jak i porodu.

Jest to ciągły, jednoczasowy zapis częstotliwości:

  • czynności serca płodu,
  • czynności skurczowej macicy
  • i ruchów płodu.

Zapis kardiotokograficzny jest podstawą do prognozowania stanu płodu w oparciu o ocenę zależności między tymi trzema wskaźnikami.

Jak wygląda zapis KTG?

Klasycznie zapis prezentowany jest w postaci krzywych kardiotokograficznych na taśmie skalowanego papieru, a w systemach komputerowego wspomagania zapisu taśma może być zastąpiona przez ekran monitora.

Kiedy powinno się wykonywać KTG?

Według obecnego stanu wiedzy w czasie ciaży o prawidłowym przebiegu (ciąży niepowikłanej) nie zaleca się rutynowego przeprowadzania zapisów KTG wcześniej, niż w terminie spodziewanego porodu. Zatem – jeśli Twoja ciąża przebiega zupełnie prawidłowo, nie masz żadnych chorób wspołtowarzyszących, a dziecko rozwija się bez żadnych komplikacji, nie powinno Cię niepokoić, że Twój lekarz nie zlecił Ci wykonania zapisu kardiotokograficznego podczas wizyt kontrolnych w ciąży.

Jakie są wskazania do wykonania zapisu KTG w czasie ciąży?

Wskazania do wykonania zapisu KTG wcześniej niż przed przewidywanym terminem porodu (a dokładniej po 24 tygodniu ciąży) mogą być związane ze stanem zdrowia matki lub powikłaniami ciąży.

Wskazania matczyne:

  • zespół antyfosfolipidowy,
  • niewyrównana nadczynność tarczycy,
  • hemoglobinopatie,
  • sinicze wady serca,
  • układowy toczeń trzewny,
  • przewlekłe choroby nerek,
  • cukrzyca typu 1,
  • nadciśnienie tętnicze.

Powikłania ciąży:

  • stan przedrzucawkowy,
  • znaczące zmniejszenie liczby ruchów płodu,
  • małowodzie/wielowodzie,
  • ciąża mnoga,
  • ograniczenie wewnątrzmacicznego wzrastania płodu,
  • ciąża po terminie porodu,
  • konflikt serologiczny.

Kiedy należy wykonać stały zapis KTG podczas porodu?

Wskazania do ciągłego elektronicznego monitorowania czynności serca podczas porodu to:

Czynniki matczyne:

  • nadciśnienie tętnicze,
  • cukrzyca,
  • wypadek komunikacyjny lub uraz,
  • patologiczna otyłość,
  • zaawansowany wiek pierworódki,
  • obciążony wywiad położniczy,
  • gorączka u matki.

Czynniki płodowe:

  • małowodzie,
  • hipotrofia wewnątrzmaciczna,
  • ciąża mnoga,
  • poród przedwczesny przed 36 tygodniem,
  • położenie miednicowe płodu,
  • nieprawidłowe przepływy obwodowe u płodu,
  • ciąża przenoszona.

Czynniki śródporodowe:

  • krwawienie śródporodowe,
  • znieczulenie zewnątrzoponowe,
  • zielony płyn odwodniony,
  • stymulacja porodu oksytocyną,
  • infekcja wewnątrzmaciczna,
  • nagły odpływ dużej ilości płynu owodniowego,
  • stan po cięciu cesarskim,
  • stan po ponad 24 godzinach od odpłynięcia płynu owodniowego,
  • nieprawidłowa czynność serca w czasie osłuchiwania.

Gdzie wykonuje się KTG?

Zapisy KTG zwykle odbywają się w szpitalach, przychodniach czy specjalistycznych gabinetach ginekologicznych. Zaleca się, aby badanie było wykonywane w warunkach zapewnienia ciężarnej spokoju, wygody i intymności.

Ile trwa badanie KTG?

Czas trwania zapisu powinien wynosić co najmniej 20 minut, a w razie potrzeby (brak ruchów płodu, sen płodu, przyspieszona czynność serca płodu czy niejednoznaczny obraz wyniku badania) czas wydłuża się zgodnie z zaleceniem lekarza czy położnej.

Do badania należy położyć się w wygodnej, leżącej pozycji, najlepiej na lewym boku.

Jak przygotować się do badania KTG?

  1. Udowodniono, że najbardziej miarodajne zapisy KTG powstają, gdy mama jest najedzona, około 1-2 godziny po posiłku. Jest to związane z tym, że głód mamy może powodować szczególne zachowania płodu, np. skutkować ospałością albo wręcz przeciwnie – większą ruchliwością u malucha.
  2. Na badanie warto zabrać ze sobą wodę i ewentualnie zdrową słodka przekąskę (np. owoc), która w razie potrzeby pomoże „obudzić” śpiącego malucha.
  3. Praktycznym strojem do badania będą spodnie i bluzka, a więc nie sukienka, która jest bardziej praktyczna podczas wizyty ginekologicznej. Dlaczego? Do badania należy odsłonić brzuch, natomiast sukienka wymusi na nas jednocześnie niepotrzebne odsłonięcie pupy.
  4. Warto zarezerwować sobie więcej czasu – badanie może być przedłużone, o czym wspominaliśmy wyżej, może też przedłużyć się u osoby, która jest poddawana badaniu przed Tobą, zatem warto mieć zapas czasowy, aby się nie stresować.
  5. Podczas badania należy stosować się do sugestii położnej lub lekarza dotyczącej np. zmiany pozycji. Mają one pomóc w jak najdokładniejszym przeprowadzeniu badania.

Jaki jest prawidłowy zakres czynności serca płodu?

Norma (normokardia) to 110-160 uderzeń na minutę.

Bradykardię rozpoznajemy, gdy w zapisie kardiotokograficznym obserwujemy zwolnienie podstawowej czynności serca płodu poniżej 110 uderzeń na minutę, trwające co najmniej 10 minut. Podstawowa częstość serca płodu w zakresie 100–110 ud./min może być dobrze
tolerowana przez płód, natomiast bradykardia poniżej 60 ud./min jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia płodu.

Tachykardię rozpoznajemy gdy w zapisie kardiotokograficznym obserwujemy przyspieszenie podstawowej czynności serca płodu powyżej 160 ud./min, trwające co najmniej 10 minut.

Podczas zapisu mogą się pojawić także krótkotrwałe zmiany czynności serca płodu, czyli akceleracje i deceleracje. Są to zmiany okresowe, których czas trwania nie powinien być dłuższy niż 2 minuty.

Akcelerację definiuje się jako krótkotrwałe, przemijające zwiększenie podstawowej czynności serca płodu o co najmniej 15 ud./min w stosunku do częstotliwości podstawowej, trwające 15 sekund lub dłużej. U płodów przed 32 tyg. ciąży jest to zwiększenie podstawowej częstości o przynajmniej 10 ud./min, trwające 10 sekund lub dłużej.

Akcelerację trwającą co najmniej 2 minuty, ale poniżej 10 minut, określa się akceleracją przedłużoną. Zwiększenie częstości podstawowej
o co najmniej 15 ud./min, trwające 10 minut lub dłużej nie jest akceleracją, a zmianą podstawowej czynności serca płodu.

Akceleracje często występują w związku z ruchami płodu i są prawidłową reakcją organizmu pośrednio świadczącą o prawidłowym zaopatrzeniu tkanek płodu w tlen.

Deceleracją w zapisie kardiotokograficznym określa się krótkotrwałe, trwające 15 s lub dłużej zmniejszenie podstawowej czynności serca o co najmniej 15 ud./min.

Deceleracje dzielimy na wczesne, późne i zmienne, w zależności od tego, w której fazie skurczu macicy się pojawiają. Deceleracje późne wraz z brakiem zmienności są wyrazem największego zagrożenia płodu.

Podsumowując

To naturalne, że każda przyszła mama raz usłyszawszy bicie serca swojego maleństwa, chciałaby słyszeć je dużo częściej. Warto jednak pamiętać, że w ciąży o prawidłowym przebiegu nie ma konieczności wykonywania zapisu KTG, a jeśli z różnych powodów badanie to zostało zlecone, ważne jest odpowiednie przygotowanie mamy i komfortowe dla niej warunki przeprowadzania badania.