Prawidłowa czynność jajników jest dla wielu pacjentek istotnym aspektem kobiecości. Utrata ich funkcji, zarówno w naturalnym procesie starzenia, jak i przedwcześnie, niespodziewanie, prawie zawsze związana jest z negatywnym wpływem na zdrowie i stan psychiczny.

Menopauza

Menopauza to ostatnie krwawienie miesiączkowe, po którym przez rok nie występują już krwawienia. Jest związana z naturalnym procesem starzenia się organizmu kobiety, występującym w populacji polskiej średnio ok. 51. roku życia.
Menopauza pojawiająca się przed 45. rokiem życia nazywana jest wczesną, natomiast wystąpienie jej przed 40.rokiem życia nosi miano przedwczesnej.

Przedwczesne wygasanie czynności jajników (POI – Premature Ovarian Insufficiency) wiąże się ze zmniejszeniem potencjału rozrodczego i zahamowaniem wpływu cyklicznych wahań estrogenów na organizm kobiety. Dochodzi do spadku liczby pęcherzyków jajnikowych oraz jakości komórek jajowych.

Rozpoznanie

POI rozpoznaje się przed 40-tym rokiem życia na podstawie 2-krotnych oznaczeń hormonu FSH>25IU/ml pobranych w odstępie min. 1 m-ca oraz wystąpienia epizodu przynajmniej 4-miesięcznego zatrzymania miesiączki.

Przyczyny

Wśród przyczyn występowania POI wymienia się czynniki genetyczne, jatrogenne, choroby autoimmunologiczne czy zakaźne. Niestety, w dużej części przypadków czynniki sprawcze wciąż pozostają nieznane.  Choroba dotyczy 1% kobiet przed 40 r.ż., 0,1% poniżej 30 r.ż., a tylko 0,01% doświadczy jej poniżej 20 r.ż.

Przebieg

Schorzenie to obejmuje niejednorodną grupę pacjentek, niekiedy obserwuje się nieprzewidywalny i spontaniczny powrót pracy jajników. Nawet około 50% pacjentek doświadcza sporadycznych owulacji, a więc naturalnych cykli. Szacuje się, że 10% pacjentek z już postawionym rozpoznaniem ma szanse na samoistne zajście w ciążę, nawet mimo niskich, bądź nieoznaczalnych wartości rezerwy jajnikowej. Jednak pacjentek, które mają szanse doświadczyć powrotu funkcji jajnika przy aktualnej wiedzy medycznej nie można wyodrębnić. Podejmowane są eksperymentalne próby stymulacji jajników do owulacji, jednak na chwilę obecną brak jest danych o ich skuteczności w postaci uzyskanych ciąż.

Objawy i leczenie

Niedobory hormonalne występujące w POI dotyczą spadku poziomu estrogenów oraz androgenów w organizmie. Choroba wywiera wpływ przez tkanki estrogenowrażliwe, takie jak: narząd rodny, skóra, tkanka łączna, układ kostny, układ dokrewny.

Niedobór estrogenów jajnikowych wywiera ogólnoustrojowe efekty, od miejscowej atrofizacji śluzówki, przez zmniejszenie gęstości skóry i tkanki kostnej, po złożony wpływ na stan psychiczny.

Niedobór androgenów może zaznaczać się przez wpływ na libido, energię życiową czy wahania nastrojów. Obserwowane w okresie menopauzy przemiany zwiększają częstość występowania osteoporozy, dyslipidemii, chorób układu krążenia, atrofii urogenitalnej, zmniejszenia napięcia tkanek co w konsekwencji może prowadzić do zaburzeń statyki narządu rodnego i nietrzymania moczu, a także przyspieszać zmiany neurodegeneracyjne.

Życie z POI

POI dotyczy młodych, aktywnych zawodowo i rodzinnie kobiet. Choroba zaburza i reorganizuje porządek życia na wielu płaszczyznach. Poza problemami zdrowotnymi, które może wywołać, nie bez znaczenia jest jej wpływ na plany reprodukcyjne, brak możliwości wyleczenia i częste problemy sfery emocjonalnej z obniżeniem poczucia własnej wartości i depresją. Stąd tak ważna jest odpowiednia suplementacja hormonalna wyrównująca niedobory endogennych estrogenów i androgenów oraz zapobiegająca wystąpieniu powikłań i przyspieszonemu procesowi starzenia się oraz psychoterapia ułatwiająca funkcjonowanie z chorobą.

Anna Calik-Ksepka, Marcin Wrona

Bądźmy w kontakcie