To jedna z tych sytuacji, które miały się nie zdarzyć, a jednak się wydarzyły. Ciąża przy stosowaniu antykoncepcji de facto może jednak zaistnieć i wynikać z jednej strony z wybranej metody antykoncepcji (żadna z nich nie jest w 100% skuteczna), z drugiej – z pewnych sytuacji ryzyka, które omawiamy w osobnym artykule – Niepowodzenia antykoncepcji hormonalnej – czyli o niespodziance, której miało nie być.
Ciąża a wkładki domaciczne
Nieplanowana ciąża u użytkowniczek wkładek domacicznych zdarza się niezwykle rzadko, wskaźniki niepowodzeń, czyli niepożądanych ciąż wynoszą odpowiednio 0,8% dla wkładki miedzianej i 0,2% dla wkładki uwalniającej lewonorgestrel w pierwszym roku stosowania. Może się zdarzyć w przypadku prawidłowo umiejscowionej wkładki, jak i wkładki nieprawidłowo zlokalizowanej, na przykład w kanale szyjki macicy. Jeśli taka ciąża dotyczy wkładek hormonalnych, to w ponad 50% jest to ciąża pozamaciczna.
Gdy wkładka jest prawidłowo ułożona w macicy
W przypadku stwierdzenia ciąży współistniejącej z wkładką prawidłowo ułożoną w jamie macicy sytuacja kliniczna jest niezwykle trudna. Rekomendacje postępowania w takiej sytuacji nie są jasno ustalone, a każda decyzja może wiązać się z ryzykiem.
Większość lekarzy, którzy mają doświadczenie dotyczące tej kwestii, rekomenduje usunięcie wkładki domacicznej jeszcze w I trymestrze ciąży. Zabieg jest jednak bardzo ryzykowny, a jednym z wykładników powodzenia są nitki wkładki widoczne w kanale szyjki macicy umożliwiające jej usunięcie. Jeśli nitki są widoczne, jest większa szansa na powodzenie zabiegu. Zabieg najczęściej wykonuje się w asyście histeroskopii oraz ultrasonografii.
Dlaczego usuwać wkładkę?
Uzasadnieniem dla usunięcia wkładki jest zwiększone ryzyko poronienia, w tym poronienia septycznego, porodu przedwczesnego, przedwczesnego pęknięcia błon płodowych oraz przedwczesnego odklejenia łożyska w ciąży z pozostawioną w macicy wkładką. Z drugiej jednak strony nawet po niepowikłanym stratą ciąży usunięciu takiej wkładki ryzyko powikłań w ciąży i tak pozostaje zwiększone.
Inaczej przedstawia się sytuacja, jeśli nitki wkładki są niewidoczne, a wkładka jest w bezpośrednim sąsiedztwie jaja płodowego. Ryzyko straty ciąży podczas usuwania wkładki jest wówczas dużo większe. Każda decyzja wymaga omówienia postępowania i akceptacji ryzyka przez pacjentkę.
Czy lewonorgestrel (hormon z wkładki) działa na płód?
Innym aspektem wymagającym omówienia jest wpływ samego hormonu (lewonorgestrelu) z wkładki na rozwój płodu. Dane dotyczące tej kwestii są rozbieżne.
Wcześniejsze dane wskazywały na ryzyko defeminizacji płodów żeńskich oraz spodziectwa u chłopców w przypadkach ciąż pacjentek narażonych na lewonorgestrel w ciąży. Szacuje się, że ryzyko wad u płodu w przypadku wkładki uwalniającej lewonorgestrel wynosi 6% w porównaniu do 3% ryzyka w populacji ogólnej. Jest to więc z jednej strony podwojone ryzyko, a z drugiej jednak nie tak duże, biorąc pod uwagę, że 94% przypadków statystycznie nie będzie zagrożonych wadami płodu.
Wpływ antykoncepcji doustnej na płód
Wpływ doustnych tabletek antykoncepcyjnych na płód, jeśli dojdzie do ciąży w trakcie ich stosowania, jest dyskusyjny. Starsze badania, często na małej próbie, wskazywały na zwiększone ryzyko niedorozwoju lewego serca, wytrzewienia, wad kończyn, układu moczowego, inne nie wskazywały na takie ryzyko. Mechanizm działania teratogennego antykoncepcji hormonalnej miał być między innymi związany ze zwiększonym poziomem witaminy A podczas stosowania antykoncepcji oraz obniżeniem poziomu kwasu foliowego.
Ostatnia duża metaanaliza duńskich badaczy (2015 rok) nie potwierdziła jednak wcześniejszych obserwacji. W dużej grupie badanej nie zaobserwowano zwiększonego ryzyka dużych wad u płodu u kobiet, które zaszły w ciążę podczas stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej.
Ring antykoncepcyjny a ciąża
W pojedynczych badaniach stosowanie ringu dopochwowego przez nieświadome ciąży kobiety nie wiązało się ze zwiększonym ryzykiem wad u płodu.
To, co koniecznie należy zrobić, gdy podejrzewa się u siebie ciążę podczas stosowania antykoncepcji, to jak najszybciej zgłosić się do lekarza!
PIŚMIENNICTWO
- Pregnancy outcomes with an IUD in situ: a systematic review. Dalia Brahmia, Maria W. Steenlandb, Regina-Maria Rennerc, Mary E. Gaffielda, Kathryn M. Curtisb. Contraception 85 (2012) 131-139.
- PERICONCEPTIONAL USE OF NUVARING® OR ORTHO EVRA™ AND MAJOR STRUCTURAL BIRTH DEFECTS IN OFFSPRING, Amy Hallmark, The University of Texas School of Public Health.
- Maternal use of oral contraceptives and risk of birth defects in Denmark: prospective, nationwide cohort study. Brittany M Charlton, Ditte Mølgaard-Nielsen, Henrik Svanström, Jan Wohlfahrt, Björn Pasternak, Mads Melbye. BMJ. 2016 Jan 6;352.
