Impulsem do napisania poniższego tekstu była Pani Karolina, aktualnie szczęśliwa matki dwójki zdrowych dzieci, poza tym niezwykle sympatyczna pacjentka. Do dziś mam w głowie jej obraz siedzącej na szpitalnym korytarzu, zalanej łzami po wątpliwej przyjemności, jaką jej zafundowałem, a jaką było badanie HSG. Nie minęły 4 tygodnie, a łzy bólu zmieniły się w łzy radości z powodu dodatniego testu ciążowego, następnie udanej pierwszej, a potem kolejnej ciąży.

Badanie drożności jajowodów jest jednym z etapów diagnostyki niepłodności małżeńskiej, nie pierwszym w przypadku znanych przyczyn niepłodności, jak zaburzenia owulacji lub obniżone parametry nasienia, natomiast pilnym w przypadku starszych pacjentek, kobiet z ryzykiem niedrożności jajowodów oraz graniczną rezerwą jajnikową.

Zaburzenia funkcji i drożności jajowodów są częstą przyczyną niepłodności małżeńskiej, a podejrzewamy je szczególnie u pacjentek z częstymi zakażeniami narządu rodnego w wywiadzie, infekcjami spowodowanymi przez bakterie Chlamydia, po operacjach jamy brzusznej i miednicy mniejszej takich jak: cięcie cesarskie, appendektomia, zwłaszcza z powikłaniami, usunięcie ciąży pozamacicznej oraz u pacjentek z endometriozą.

Badanie może być wykonywane trzema sposobami

1. Klasyczna histerosalpinografia (HSG) to obrazowanie macicy i jajowodów za pomocą promieni rentgenowskich po podaniu jodowego środka kontrastującego za pomocą specjalnego urządzenia, zwanego aparatem Schultzego, najczęściej wykonywane w szpitalu.

2. Sono-HSG, czyli sonohisterosalpingografia jest zwykłym badaniem ultrasonograficznym narządu rodnego ze szczególnym uwzględnieniem jajowodów po podaniu środka kontrastującego (najczęściej pianki ExEm Foam®) do jamy macicy za pomocą specjalnego cewnika. Badanie najczęściej wykonywane jest w warunkach ambulatoryjnych.

3. Laparoskopia diagnostyczna w połączeniu z kolorografią, czyli podaniem do macicy odpowiedniego barwnika i obserwowanie jego przepływu przez jajowody poprzez specjalny tor wizyjny umieszczony wewnątrz jamy brzusznej. Jest to obecnie najdokładniejszy sposób oceny drożności jajowodów.

Dobór odpowiedniej metody badania drożności jajowodów jest indywidualny w każdym przypadku i uwzględnia zarówno sytuację kliniczną (czas starania o ciążę, wywiad, choroby współistniejące), jak i wolę pacjentki. W praktyce najczęściej jako badanie pierwszego rzutu wykonuje się HSG lub sono-HSG. W przypadku nieprawidłowości lub wątpliwości w tych badaniach, a u pacjentek z endometriozą często jako badanie pierwszego rzutu wykonuje się badanie laparoskopowe z kolorografią, które jest zabiegiem diagnostycznym (pozwala na ostateczną ocenę drożności jajowodów), ale też leczniczym (umożliwia usunięcie ognisk endometriozy, zrostów).

Przeciwwskazania do zabiegu badania drożności jajowodów obejmują:

  • ciążę,
  • aktualny stan zapalny narządu rodnego,
  • krwawienie lub plamienie z dróg rodnych,
  • uczulenie na kontrast jodowy w przypadku badania HSG.

Warunki wykonania zabiegu drożności jajowodów:

  •  badanie wykonywane jest w I fazie cyklu, najczęściej tuż po miesiączce,
  • nie należy współżyć od miesiączki do czasu wykonania badania,
  • przed badaniem konieczne jest wykonanie wymazu z kanału szyjki macicy z posiewem w kierunku bakterii tlenowych, beztlenowych i grzybów (wynik prawidłowy- bez bakterii chorobotwórczych ważny jest miesiąc) oraz posiadanie wyniku cytologii ważnego maksymalnie rok. W niektórych ośrodkach wystarczy jedynie prawidłowy wynik badania czystości pochwy,
  • zalecamy również odstawienie metforminy i kwasu acetylosalicylowego przed badaniem.

Jak przebiega badanie Sono-HSG i HSG?

Zestaw do badania sono-HSG

Badanie sono-HSG trwa około 10-15 minut. Po uprzedniej dezynfekcji wprowadza się wziernik do pochwy uwidaczniając szyjkę macicy. Następnie wprowadza się do niej jednorazowy cewnik, przez który wstrzykuje się specjalny środek kontrastujący (cieniujący). W badaniu USG obserwuje się przepływ kontrastu przez jamę macicy i jajowody do jamy otrzewnowej.

Zestaw do badania HSG

Badanie HSG wykonuje się podobnie, jednak do podania środka kontrastowego używa się najczęściej specjalnego aparatu Schultzego, a obrazowanie narządu rodnego uzyskuje się za pomocą seryjnych zdjęć rentgenowskich.
W niektórych szpitalach przed badaniem wykonuje się badanie CRP celem wykluczenia aktualnego stanu zapalnego w organizmie.

Czy badanie drożności jajowodów jest bolesne?

Zdecydowanie tak, zwłaszcza przy podejrzeniu ich zwężenia lub niedrożności. Pacjentki najczęściej porównują bolesność towarzyszącą zabiegowi do tej, jaką obserwuje się podczas bardzo bolesnej miesiączki. Dlatego konieczne jest stosowanie leków przeciwbólowych (dożylnie, w czopkach, doustnie), a niekiedy stosuje się znieczulenie ogólne. W moim odczuciu niezwykle ważne są tzw. analgezja słowna (czyli rozmowa z pacjentką podczas zabiegu) oraz jego „zwinne” wykonanie, co pozwala ograniczyć dolegliwości bólowe.

Jakie powikłania mogą się zdarzyć po badaniu drożności jajowodów?

  • Bóle podbrzusza – mogą się utrzymywać do kilku dni po zabiegu, zwykle wymagają doraźnego zastosowania leków przeciwbólowych.
  • Plamienie lub krwawienie z dróg rodnych – może utrzymywać się do kilku dni po zabiegu i wynikać z użycia kulociągu, czyli specjalnego urządzenia do chwytania szyjki macicy.
  • Infekcja dróg rodnych, zwłaszcza objawiająca się ropną wydzieliną z pochwy, gorączką i silnym bólem brzucha, zawsze wymaga konsultacji lekarskiej. Celem jej zapobieżeniu w niektórych szpitalach stosuje się okołozabiegową profilaktykę antybiotykową.

Co wykrywa badanie HSG i Sono-HSG?

Przygotowanie zestawu do HSG

Powyższe badania pozwalają ocenić nie tylko drożność i przebieg jajowodów, ale również wykryć nieprawidłowości w obrębie macicy: wady macicy, polipy endometrialne, mięśniaki podśluzówkowe, zrosty wewnątrzmaciczne. Badania nie określają natomiast funkcji jajowodów, czyli nie informują mikrozaburzeniach nabłonka jajowodów, zaburzeniach ich skurczów oraz budowie i funkcji aparatu strzępkowego jajowodów, a te również mogą być przyczyną niepłodności.

Czy badanie zwiększa odsetek ciąż?

Tak. Badanie drożności jajowodów pełni również funkcję terapeutyczną. Podawany pod ciśnieniem kontrast powoduje niekiedy udrożnienie jajowodów, co zwiększa prawdopodobieństwo uzyskania ciąży, zwłaszcza przy współżyciu w pierwszych cyklach po zabiegu.

 

Bądźmy w kontakcie