Badania hormonalne odgrywają w diagnostyce endokrynologiczno-ginekologicznej bardzo dużą rolę. Najczęstszą przyczyną, z powodu której spora grupa pacjentek decyduje się na wykonanie badań hormonalnych na własną rękę jeszcze przed wizytą u ginekologa-endokrynologa, są zaburzenia miesiączkowania. To częste utrapienie kobiet w wieku rozrodczym. Pojawia się w różnych sytuacjach, może być przewlekłym objawem choroby ogólnoustrojowej lub endokrynologicznej, ale też krótkotrwałym czynnościowym zaburzeniem, stanowiącym fizjologiczną reakcję na krótkotrwały stres o różnej etiologii i samoistnie ustępującym.

Zaburzenia miesiączkowania

O zaburzeniach miesiączkowania napiszemy jeszcze osobny, obszerny artykuł. Tutaj krótko podamy, aby nakreślić temat, że obejmują one różne zaburzenia o typie rzadkich lub częstych miesiączek (przerwy między krwawieniami >35 dni lub <25 dni), skąpych lub obfitych krwawień miesiączkowych (utrata krwi miesiączkowej<30 ml lub >100 ml), ale także bolesne krwawienia miesiączkowe, wtórny brak miesiączki (brak miesiączki powyżej trzech miesięcy u kobiet wcześniej regularnie miesiączkujących) i inne.

Każde z tych zaburzeń wymaga kompletnej diagnostyki z uwzględnieniem wywiadu, badania ginekologicznego, usg narządu rodnego, badań hormonalnych, a niekiedy dodatkowych testów czynnościowych i badań obrazowych.

Niezależnie od przyczyny zaburzeń miesiączkowania, istnieją pewne stałe zasady wykonywania badań endokrynologicznych. Warto je poznać i przestrzegać ich, aby wyniki dały prawidłowy obraz działania układu hormonalnego pacjentki.

Jak się przygotować i zorganizować, aby prawidłowo wykonać badania hormonalne?

1. Badanie hormonów przysadkowych: FSH i LH oraz jajnikowego estradiolu

Wykonujemy w I fazie cyklu, najczęściej między 3-6 dniem cyklu.

2. Badanie stężenia progesteronu

Progesteron jest markerem przebytej owulacji, badanie wykonujemy w drugiej, czyli przedmiesiączkowej fazie cyklu, najczęściej jest to około dwudziestego dnia cyklu. Najlepiej powtórzyć je przynajmniej dwukrotnie w kolejnych dniach.

3. Badania hormonalne w zespołach androgenizacji

To badania testosteronu i androstendionu, DHEAS, 17(OH)progesteronu – hormonu wykonywanego w przypadku podejrzenia wrodzonego przerostu nadnerczy. Wykonujemy je w I fazie cyklu w godzinach porannych (najczęściej 3-6 dzień).

4. Zatrzymanie miesiączki

W przypadku zatrzymania miesiączki warto najpierw wykluczyć ciążę (najlepiej oznaczając poziom betaHCG we krwi), a przy ujemnym wyniku oraz u kobiet niewspółżyjących wykonać tzw. próbę P (próbę progesteronową). Polega ona podaniu doustnie progestagenu przez 7-10 dni (najczęściej progesteronu lub dydrogesteronu). W przypadku pojawienia się krwawienia miesiączkowego przyjmowanie leku należy przerwać, a dzień ten oznacza pierwszy dzień miesiączki.

5. Zatrzymanie miesiączki, po ujemnej próbie P

U kobiet niemiesiączkujących, z zatrzymaniem miesiączki, po ujemnej próbie P, badania FSH, LH i estradiolu wykonujemy niezależnie od cyklu.

6. Antykoncepcja hormonalna

Stosowanie antykoncepcji hormonalnej wiążę się najczęściej z różnego stopnia zmianami w profilu hormonalnym (obniżenie FSH, LH, estradiolu, testosteronu, androstendionu, podwyższenie poziomu SHBG – białka wiążącego hormony płciowe, prolaktyny oraz kortyzolu), dlatego zawsze należy zgłosić taki fakt lekarzowi interpretującemu wyniki. W przypadku odstawienia antykoncepcji, aby uniknąć jej możliwego wpływu na wyniki oznaczeń, najlepiej odczekać 1 cykl do następnej miesiączki i wówczas wykonać badania.

7. Badanie stężenia prolaktyny-PRL, hormonu antymϋllerowskiego – AMH

Wykonujemy niezależnie od cyklu. O oznaczeniach prolaktyny zapraszamy do poczytania w artykule Hiperprolaktynemia – co za dużo, to niezdrowo! O tajemniczym hormonie białkowym znanym pod nazwą PRL.

8. Badania dodatkowe w diagnostyce endokrynologiczno-ginekologicznej:

a. Oznaczanie poziomu TSH wykonujemy w pełnym zdrowiu, w godzinach porannych niezależnie od fazy cyklu (przyjmowanie Euthyroxu przed badaniem nie wpływa na stężenie TSH, ma znaczenie dla oznaczenia ft4).

b. W diagnostyce endokrynologicznej oznaczenie glukozy i insuliny w teście doustnego obciążenia 75 g glukozy należy wykonać rano, po 8-12 godzinach snu, po 3 dniach stosowania zwykłej diety bez ograniczenia węglowodanów (zawierającej co najmniej 150g węglowodanów), przy zachowaniu zwykłej aktywności fizycznej (bez nadmiernej aktywności fizycznej).

c. Badanie kortyzolu wykonujemy w godzinach wczesnoporannych.

9. Jak liczymy cykl miesiączkowy?

Cykl miesiączkowy należy odliczać od pierwszego dnia właściwego krwawienia miesiączkowego, nie plamienia przedmiesiączkowego (w przypadku skąpych miesiączek i gdy cała miesiączka przedstawia się jako plamienia pierwszy dzień liczymy od dnia rozpoczęcia takiego plamienia).

Powodzenia!

Klaudia Sowińska
Wiktoria Matusiak

 

Bądźmy w kontakcie